Ο ερωτας κατα τον Πλατωνα

Ο περίφημος πλατωνικός έρωτας προέκυψε από τη θεωρία του Πλάτωνα για τον έρωτα.  Πριν αναλύσουμε τον πλατωνικό έρωτα σαν στοιχείο της καθημερινότητας μας, ας δούμε τι ήταν ο έρωτας κατά τον Πλάτωνα, καθώς έχει αρκετές διαφορές σε σχέση με αυτό που θεωρούμε εμείς σήμερα πλατωνικό έρωτα.

Οέρωτας στην Αρχαία Ελλάδα ήταν αντικείμενο πολλών συζητήσεων και φιλοσοφικών αναζητήσεων. Οι μεγάλοι σοφιστές και φιλόσοφοι της εποχής είχαν διαφωνήσει πολλές φορές για το τι είναι  ο έρωτας, αλλά κάποιοι όπως ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης αντιμετώπισαν τον έρωτα από μια άλλη, κάπως ασυνήθιστη σκοπιά.

Ο Πλατωνικός Έρωτας στην Αρχαιότητα

Ο Πλάτωνας θεωρεί ότι ο έρωτας είναι μια εφαρμογή της ηθικής και ότι η ιδέα του έρωτα υπάρχει στο θεό σε καθαρή κατάσταση. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι υπάρχει ως ιδέα, και δεν έχει σχέση με την ηδονή που είναι φθαρτή και παροδική.

Ο έρωτας που αφορά το θεό είναι για τον Πλάτωνα μια ιδέα γεμάτη πάθος, αλλά όχι για τη σαρκική επαφή, αλλά για το ηθικό και φυσικό κάλλος. Επομένως, μπορούμε να μοιάσουμε στο θεό μόνο αν αγαπάμε την ομορφιά, χωρίς κάποια άλλη διέγερση, χωρίς δηλαδή να επιζητούμε τον αισθησιακό πόθο.

Ο Πλάτωνας θεωρεί ότι έρωτας είναι η ανάγκη και η ορμή να γνωρίσουμε κάτι καινούριο και να το μάθουμε, με τον τρόπο που ένας ερωτευμένος αναζητά και θέλει να μάθει αυτόν που αγαπά περισσότερο. Έτσι και η ψυχή έλκεται από τις ιδέες, τις οποίες γνωρίζει πριν ακόμα ενωθεί με το σώμα του ανθρώπου. Το σημαντικό επομένως για τον Πλάτωνα είναι να κατανοήσουμε ότι η ψυχή και ο έρωτας μπορούν να ταυτιστούν, ή έστω να αποτελέσουν ένα κοινό στοιχείο.

Ο έρωτας κατά τον Πλάτωνα γεμίζει την ψυχή μας όταν επαναφέρει στη μνήμη μας ιδέες και απόψεις που είχαμε κάποτε γνωρίσει. Εξάλλου για τον φιλόσοφο, ο έρωτας είναι η τάση μας να κατακτήσουμε, όχι η ίδια η κατάκτηση. Σε αυτή τη θεωρία έχει βασιστεί όλη η ιδέα του πλατωνικού έρωτα όπως τον εννοούμε σήμερα: ο ιδανικός έρωτας που δεν έχει να κάνει με την κατάκτηση.

Απόσπασμα από το Συμπόσιο του Πλάτωνα για τον Έρωτα

…Αν τύχει κάποτε μάλιστα να συναντήσει το ίδιον εκείνο το πραγματικό του ήμισυ,
…τότε πλέον η συγκίνησή τους είναι εξαιρετική από το αίσθημα στοργής, κοινής καταγωγής, έρωτος. Ούτε στιγμή, θα έλεγα, δεν δέχονται ν’ αποχωρισθούν.

…Οι ίδιοι δεν θα ήσαν σε θέση καν να εκφράσουν, τι θέλει επί τέλους ο ένας από τον άλλον. Διότι δεν είναι καθόλου δυνατόν να πιστευθεί, ότι είναι η ερωτική απόλαυση, και ότι επομένως χάριν αυτής ευχαριστούνται ο ένας από του άλλου την συμβίωση με πάθος τόσο σφοδρό. Κάτι άλλο είναι μάλλον -το βλέπει κανείς- αυτό που θέλει και των δύο η ψυχή, κάτι που δεν μπορεί να εκφράσει.

Διαισθάνεται όμως τι θέλει και το υποδηλώνει σκοτεινά.

Και αν, την ώρα που είναι πλαγιασμένοι μαζί, ερχόταν από πάνω τους ο Ήφαιστος με τα εργαλεία του και τους ρωτούσε:
“Τι είν’ αυτό που ζητείτε, άνθρωποι, ο ένας από τον άλλον;”

Και αν εκείνοι δεν ήξεραν τι ν’ απαντήσουν, και τους ρωτούσε και πάλι:
“Θέλετε μήπως αυτό; να μείνετε μαζί ο ένας με τον άλλον όσον το δυνατόν περισσότερο, ώστε και νύκτα και ημέρα να μην αποχωρίζεσθε;…”

Μόλις ακούσει αυτά, ούτε ένας -είμαστε βέβαιοι- δεν θα έλεγε όχι, ούτε θα εκδήλωνε άλλη επιθυμία. Αντίθετα θα πίστευε, πως άκουσε απαράλλακτα ό,τι τόσον καιρό τώρα ποθούσε, να ενωθεί και να συγχωνευθεί με τον αγαπημένο του, ώστε να γίνουν ένας αντί δύο.

Η αιτία τούτου είναι, ότι αυτή ήταν η πρωταρχική φύση και ότι κάποτε ήμασταν ολόκληροι.

Του ολοκλήρου λοιπόν ο πόθος και η ορμή έχει τ’ όνομα Έρως…