Ερως ανίκατε μάχαν – Έρωτα ανίκητε στη μάχη

Έρωτα ανίκητε στη μάχη, εσύ που κυριαρχείς παντού… ή έρως ανίκατε μάχαν, όπως είναι η γνωστή αρχαία φράση που έγραψε χιλιάδες χρόνια πριν ο αρχαίος τραγωδός Σοφοκλής για τον ανίκητο Ερωτα.

Να υπάρχει άραγε έστω κι ένας Έλληνας που να μην έχει έστω μια φορά ακούσει αυτές τις λέξεις;

Να υπάρχουν πολλοί άνθρωποι, που είτε ερωτεύτηκαν έστω μια φορά στη ζωή τους, είτε όχι, δεν έχουν ακούσει τους στίχους από την αρχαία τραγωδία Αντιγόνη του Σοφοκλή; Δύσκολο…

Ανίκητος σε κάθε μάχη ο Έρωτας και αυτό είναι αποδεδειγμένο. Και όταν λέμε σε κάθε μάχη, εννοούμε κάθε είδους μάχη: φυλετική, εθνική, θρησκευτική, λαϊκή, ηλικιακή μάχη. Παντού !

Ερως ανίκατε μάχαν και σε κάθε εποχή

• στην Αρχαία Ελλάδα, όπου πρωτο-ακούστηκε
• την εποχή της Αναγέννησης, όπως απέδειξαν περίτρανα ο Ερωτόκριτος και η Αρετούσα του Βιτσέντζου Κορνάρου
• σήμερα αλλά και στο μέλλον…

Μήπως δεν είδαμε τον έρωτα να νικά τις αναστολές σε «παράνομα» ζευγάρια προερχόμενα από διαφορετικές θρησκείες, λαούς με παραδοσιακή έχθρα, ζευγάρια με διαφορά ηλικίας «μη κοινωνικά αποδεκτή», ακόμα-ακόμα παλιότερα και μεταξύ διαφορετικών κοινωνικών τάξεων;

Ετσι είναι!. Ο έρωτας δεν καταλαβαίνει από τέτοιους φθηνούς διαχωρισμούς και όταν πραγματικά αναπτυχθεί σε αγνή μορφή μεταξύ δύο ανθρώπων, πάντα θα στέφεται νικητής σε κάθε μάχη επιβεβαιώνοντας το κλασσικό “έρως ανίκατε μάχαν”.

Αλλωστε, η κοινωνία δεν είναι δημιούργημα ανάγκης, δεν είμαι μία φθηνή σύμβαση απλά και μόνο για να βοηθηθεί η επιβίωση του ατόμου, την κοινωνία την προτάσσει η ίδια η φύση του ανθρώπου, η ανάγκη για συντροφικότητα και συλλογικότητα. Πώς, λοιπόν, θα μπορούσε το κατ εξοχήν συναίσθημα που τρέφεται από το πάθος για τον απέναντί μας, να μην γίνει εντέλει κοινωνικά αποδεκτό, όποια κι αν είναι κάθε φορά τα εμπόδια που μπορεί να υπάρχουν;

Στην Αντιγόνη ο τραγικός ποιητής επί λέξει γράφει:

Ερως ανίκατε μάχαν, πρωτότυπο κείμενο

Έρως ανίκατε μάχαν,
Έρως, ός εν κτήμασι πίπτεις,
ός εν μαλακαίς παρειαίς
νεάνιδος εννυχεύεις,
φοιτάς δ’ υπερπόντιος
εν τ’ αγρονόμοις αυλαίς·
καί σ’ ούτ’ αθανάτων φύξιμος ουδείς
ούθ’ αμερίων σέ γ’ ανθρώπων.
Ο δ’ έχων μέμηνεν.
Σύ καί δικαίων αδίκους
φρένας παρασπάς επί λώβα,
σύ καί τόδε νείκος ανδρών
ξύναιμον έχεις ταράξας·
νικά δ’ εναργής βλεφάρων
ίμερος ευλέκτρου νύμφας,
τών μεγάλων πάρεδρος
εν αρχαίς θεσμών.
’Αμαχος γάρ εμπαίζει Θεός, Αφροδίτα.
Νυν δ’ ήδη ’γώ κ’αυτός θεσμών
έξω φέρομαι τά δ’ ορών ίσχειν δ’
ουκέτι πηγάς δύναμαι δάκρυ
τόν παγκοίτην όθ’ ορώ θάλαμον
την δ’ Αντιγόνην ανύτουσαν.

Ερωτα ανίκητε στη μάχη (μετάφραση στη δημοτική)

Έρωτα, ανίκητε σε κάθε μάχη,
συ που κυριαρχείς όπου κι αν πατήσεις,
συ που ξενυχτάς τα κορίτσια
με τα τρυφερά μάγουλα,
που δρασκελάς πάν’ από θάλασσες
και τρυπώνεις στους κήπους,
κανείς δε γλυτώνει από ’σε,
μήτε Θεός μήτε θνητός.
Όποιον αγγίξεις, τονε παλαβώνεις.
Συ, άνθρωπο φρόνιμον εξωθείς
στ’ άδικο και στο χαμό,
συ π’ ανάβεις ταραχή κι αμάχη
ανάμεσα σε γιο και πατέρα,
νικά πόθος και λαχτάρα για τη γλυκομάτα νύφη,
κόντρα σ’ όλους τους μεγάλους νόμους.
Σαν ατάραχος Θεός τους περιγελάς, ω Αφροδίτη.
Ήδη τώρα κι εγώ παρανομώ
που δε μπορώ να κρατήσω τα δάκρυα,
βλέποντας τη δύστυχη Αντιγόνη
να τη σέρνουν άκαιρα στον τάφο
που μέσα του μια μέρα όλοι θα μπούμε.

Ερως ανίκατε μάχαν στις διακρίσεις και στα ταμπού

Ο αρχαίος τραγωδός Σοφοκλής είναι ξεκάθαρος: «Ερωτα, όποιον αγγίξεις τόνε παλαβώνεις». Ξέρει ο ποιητής πως ο έρωτας διαφοροποιεί στον άνθρωπο αυτό που ονομάζουμε πολιτικά ορθό, του αλλάζει την οπτική για το λογικό και το παράλογο, για το δυνατό και το αδύνατο.

Δεν χρειάζεται να φτάσει η εποχή του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας, του φτωχού και της πλούσιας, του χριστιανού και της μωαμεθανής, του μαύρου και της λευκής για να κατανοήσει ότι ο έρωτας θα νικήσει όλα όσα «χωρίζουν» το ζευγάρι. Το ξέρει από τον 5ο π.Χ. αιώνα ότι εντέλει αυτός, ο έρωτας, θα είναι ο κερδισμένος στη μάχη των διακρίσεων και των κοινωνικών ταμπού.

Και δεν είναι τυχαίο που ο Σοφοκλής αναφέρει πως «κανείς δε γλυτώνει από σε, μήτε Θεός μήτε θνητός». Μπορεί σήμερα, στον 21ο μ.Χ. αιώνα να μην πιστεύουμε σε Ολύμπιους Θεούς και αθάνατους, αλλά τη θεϊκή δύναμη έχει αντικαταστήσει το χρήμα και η εξουσία. Και όχι, κανείς, ακόμα και ο πιο ισχυρός, ο έχων περίσσευμα εξουσίας στα χέρια του, δεν μπορεί να νικήσει τον έρωτα.

Ας μην ξεγελιόμαστε, λοιπόν. Είτε είσαι δυνατός και έχεις χρήμα και εξουσία, είτε ένα μέλος της μεσαία τάξης, είτε κάποιος που δεν έχει στον ήλιο μοίρα, αν συναντήσεις τον έρωτα, ακόμα κι αν είσαι «φρόνιμος άνθρωπος και σε εξωθήσει ο έρωτας στο άδικο και τον χαμό», τότε μόνον ένα δρόμο έχεις:

Να πολεμήσεις. Να πολεμήσεις στο πλευρό του έρωτα, όχι απέναντί του. Τότε –και αφού ο έρωτας είναι υπαρκτός και αγνός- η νίκη είναι περίπου εξασφαλισμένη σε κάθε μάχη…